رویکرد مجازات حبس‌زدایی در مدیریت مدیریت مجازات حبس
محمد یوسفی
(کارشناس حقوق قضائی)
چکیده:
روند سیستمی تعیین مجازات ،در سال های اخیر نشان می دهد که نگاه به مجازات حبس دگرگون شده و قانون گذار به سمت و سویی حرکت کرده است تا با مدیریت صحیح و با رعایت شرایط موجود بتواند از کارکرد مجازات حبس بیشترین بهره برداری را داشته باشد و شخص بزهکار علاوه بر احساس تلخ عقوبت فعل ارتکابی ، اصلاح شود و جامعه ای که مورد آسیب واقع شده است نیز ترمیم گردد.نگاه به مجازات حبس و پیشینه تعیین مجازات حبس، چه در تاریخ اسلام وچه دردوران های مختلف زندگی بشری به ما کمک می کند که تصمیم تاریخ در مورد این گونه مجازات ها را درک نمائیم و پاسخ به این سئوال داده شود که آیا مجازات حبس به عنوان یک مجازات مستقل قابلیت استفاده داشته است یا صرفا از آن برای انتظار محاکمه و مجازات مستقل دیگری استفاده شده است؟
پس از انقلاب اسلامی و وضع قوانین جزایی، اندیشه تعدیل مجازات حبس و استفاده از مجازات‌های جایگزین حبس رشد قابل توجهی داشته است و در آخرین اراده قانونگذار در سال ۹۲ و در قانون مجازات اسلام ، توجه ویژه ای به استفاده از مجازات های جایگزین حبس شده است. در این پژوهش با استفاده از مدیریت منابع موجود و ظرفیت قانونی نهادها و تاسیسات جدیدی مانند مجازات های جایگزین حبس که شامل دوره مراقبت ، خدمات عمومی رایگان، جزای نقدی روزانه و محرومیت از خدمات اجتماعی است و هم چنین نهاد هایی مانند نظام نیمه آزادی و تعویق صدور حکم و سایر نهادهای مرتبط سعی شده است روند حبس زدایی و استفاده از مجازات های جایگزین حبس به جای زندان مورد بررسی قرار گیرد. مدیریت مجازات حبس ، مجازات های جایگزین حبس رویکرد حبس زدایی و بررسی تناسب مجازات های جایگزین حبس نسبت به بزهکار و جامعه موضوع اصلی پژوهش می باشد.
واژگان کلیدی: زندان، مدیریت مجازات حبس، مجازات های جایگزین، حبس زدایی، جامعه پذیری.
مبحث اول: پیشینه تفکر حبس زدایی از منظر حقوق ایران
در این مبحث سابقه تاریخی و دیدگاه مجازات حبس در ایران بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی بررسی شده است.
الف: دیدگاه تعدیل مجازات حبس در قانون مجازات مصوب ١٣٦١
١- تخفیف مجازات
در تخفیف مجازات در قانون راجع به مجازات اسلامی مصوب ١٣٦١ دادگاه در مجازات های تعزیری و در صورت احراز کیفیات مخففه می توانست مجازات را تخفیف دهد. جهات تخفیف هم در ذیل ماده ٣٥ قید شده بود مانند گذشت شاکی ، اظهارات و راهنمائی های متهم در جهت شناسایی هم دستان ، اوضاع و احوال خاصی که متهم در اثر آن ها مرتکب جرم شده است و سایر موارد. در تعدد جرم هم دادگاه می توانست از تخفیف مجازات استفاده کند.
٢- آزادی مشروط زندانیان
در سال ۱۳۶۱ و در قانون مجازات مصوب در این سال در قسمت آزادی مشروط افرادی که برای اولین بار به حبس تعزیری محکوم می گردیدند و از میزا ن حبس خود نصف آن را گذرانده بودند ممکن بود دادگاه صادر کننده دادنامه قطعی با وجود شرایطی اقدام به صدور آزادی مشروط فرد زندانی نماید . شرایطی مانند دارا بودن حسن اخلاق در مدت تحمل حبس ، پیش بینی عدم ارتکاب جرم پس از آزادی و انجام اموری برای جبران ضرر و زیان های وارد شده از جمله شروط مندرج در ماده ۳۹ می باشد. صدور حکم آزادی مشروط ابتدا با پیشنهاد دادیار ناظر زندان و موافقت دادستان و در صورت نبودن دادیاربه پیشنهاد دادستان به جریان می افتاد و وجود شرایط مندرج در ماده ۳۹ در این پیشنهاد قید می گردید. نظریاتی را هم که انجمن حمایت زندانیان ارائه می کرد مورد توجه قرار می گرفت. مدت آزادی مشروط شامل بقیه مجازات بود لیکن دادگاه اختیار داشت که مدت آن را تغییر دهد اما در هر صورت این مدت کمتر از یک سال و بیشتر از پنج سال نمی توانست باشد و در صورتی که باقیمانده حبس کمتر از یک سال بود مدت آزادی مشروط به اندازه همین مدت باقی مانده حبسی بود که فرد می بایست تحمل نماید.
٣- تعلیق اجرای مجازات
در همه محکومیت های تعزیری، حاکم می توانست و اختیار داشت تا در صورت وجود شرایطی که در ماده ٤٠ قانون راجع به مجازات اسلامی وجود داشت مجازات مربوطه را از دو تا پنج سال معلق نماید و این موضوع صرفًا در مجازات های تعزیری امکان داشت و در سایر مجازات ها ممنوع بود مگر مواردی که شرعًا و قانونًا در مورد آن حکمی وجود داشته باشد. از جمله شرایطی که باید برای تعلیق مجازات وجود داشته باشد عدم وجود سابقه کیفری موثر می باشد و هم چنین دادگاه با توجه به شخصیت بزهکار و وضعیت و اوضاع و احوال لحظه ارتکاب جرم، تعلیق را مناسب بداند و محکوم تعهدی بر داشتن زندگی شرافتمندانه دهد و دستورهای دادگاه را انجام دهد. دستورهای دادگاه در متن رای قید خواهد شد و مدت تعلیق نیز در رای درج می گردد.دادگاه اختیار دارد متناسب با وضعیت بزهکار اجرای دستورهایی را در زمان تعلیق از وی بخواهد که این دستورها در تبصره ۴ ماده ۴۰ وجود دارد مانند خودداری از اشتغال به کار یا حرفه معین ، اشتغال به تحصیل در یک موسسه فرهنگی، خودداری از رفت و آمد به محل های معین. برخی مجازات ها قابلیت تعلیق نداشتند مانند مجازات کسانی که به وارد کردن و یا ساختن و یا فروش مواد مخدر اقدام می کردند.
ب: دیدگاه حبس زدایانه در قانون مجازا مجازات ,حبس ,زندان ,، ,یک ,جرم ,مجازات حبس ,شده است ,و در ,قانون مجازات ,آزادی مشروط ,قانون مجازات اسلامی ,تعلیق اجرای مجازات ,قاضی اجرای احکام ,اجرای احکام کیفری
درباره این سایت